Hệ thống tự động hóa và trí tuệ nhân tạo (AI) đang thay đổi việc làm trong mọi lĩnh vực - từ chăm sóc sức khỏe đến sản xuất. Khi những công nghệ này phát triển, điều quan trọng là doanh nghiệp phải chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc cách mạng AI. Các kỹ năng công nghệ sẽ rất quan trọng trong tương lai, nhưng quan trọng không kém là kỹ năng liên quan đến tính sáng tạo và trí tuệ cảm xúc - những thứ mà AI không có.

Có phải AI sẽ lấy đi việc làm?

Người ta thường lo ngại về mối đe dọa mà AI tạo ra cho thị trường lao động. Liệu công nghệ này có dẫn đến tình trạng mất việc làm? Lĩnh vực nào sẽ có tỷ lệ thất nghiệp cao nhất? Liệu khi robot đảm nhận công việc thì cuối con người có trở nên dư thừa? Đây đều là những câu hỏi hợp lý, đặc biệt là khi công nghệ ngày càng thông minh hơn. Suy cho cùng, robot đã có thể:

• Xử lý nhiệm vụ nhập liệu, tính lương và sổ sách kế toán

• Viết email thông thường

• Trả lời yêu cầu của khách hàng

• Theo dõi bưu kiện

• Đảm nhận các nhiệm vụ có rủi ro cao như sản xuất trên dây chuyền lắp ráp

• Lọc đơn ứng tuyển việc làm

Những việc làm mà AI sẽ thay thế

Phân tích của PwC cho thấy trong ngắn hạn, AI có thể có tác động lớn nhất đến các dịch vụ tài chính - lĩnh vực mà thuật toán có thể hỗ trợ đưa ra quyết định nhanh chóng và hiệu quả hơn. Nhưng về lâu dài, lĩnh vực giao thông sẽ là nơi diễn ra thay đổi quan trọng nhất, với sự phát triển của phương tiện không người lái khiến chúng ta không còn cần đến nhân viên chuyển phát và tài xế taxi. Lĩnh vực sản xuất nhiều khả năng cũng sẽ chịu ảnh hưởng khi AI đảm nhận công việc vì robot thay thế con người trong các nhà máy.

Đúng là một số việc làm đang giảm bớt vì hệ thống tự động hóa và nỗi sợ về viễn cảnh AI lấy đi việc làm cũng hợp lý trong một số trường hợp nhưng không có dấu hiệu rõ ràng là máy móc sẽ "thống trị thế giới".

Trên thực tế, Diễn đàn Kinh tế Thế giới dự đoán rằng đến năm 2025, công nghệ sẽ tạo ra nhiều hơn ít nhất 12 triệu việc làm so với số việc mất đi vì công nghệ.

Một cuộc khảo sát khác về tình trạng AI thay thế con người làm việc do các học giả tại Đại học Warwick và Trường Kinh doanh Đại học Sussex dẫn dắt cho thấy trong số các công ty sử dụng công nghệ AI trong 5 năm qua, chỉ có chưa đến 1/4 số công ty tin rằng công nghệ này khiến số việc làm thực tế giảm. Vì vậy, nỗi lo lắng về khả năng robot chiếm mất việc làm của con người có thể là vô căn cứ.

Hãy chấp nhận sự thật là chúng ta từng trải qua tình trạng này. Công nghệ mới không phải là hiện tượng mới mẻ. Cuộc cách mạng công nghiệp và sự trỗi dậy của Internet cũng vấp phải sự hoài nghi tương tự. Công nghệ đã tiến bộ nhanh chóng trong những năm qua, nhưng con người vẫn có việc làm. AI được thiết kế để hỗ trợ cho công việc chứ không phải để loại trừ việc làm.

Tiến sĩ Will Hunt thuộc Viện Nghiên cứu Việc làm của Đại học Warwick cho biết: "Các cuộc thảo luận về tác động tiềm tàng của AI đối với việc làm có xu hướng tập trung vào khả năng mất việc làm vì AI ngày càng có thể tự động hóa những nhiệm vụ phức tạp. Dường như có một số bằng chứng cho viễn cảnh này nhưng nghiên cứu của chúng tôi cho thấy trong các công ty ứng dụng AI, khả năng công nghệ này tạo ra việc làm thực cũng ngang bằng khả năng công nghệ này loại bỏ việc làm."

Trí tuệ nhân tạo đang tạo ra việc làm như thế nào?

Theo phân tích của PwC, AI có tiềm năng tạo ra lợi ích kinh tế to lớn và dự kiến sẽ đóng góp tới 15.000 tỷ đô la Mỹ cho GDP toàn cầu vào năm 2030.

Một số lợi ích này sẽ thay đổi bản chất công việc của con người vì hệ thống tự động hóa sẽ khiến các nhiệm vụ giá trị cao và mang tính đồng cảm hơn (thường cần kỹ năng giao tiếp hiệu quả giữa người với người) trở nên quan trọng hơn. Các loại việc làm khác nhau này có thể mang lại lợi ích to lớn cho doanh nghiệp nếu họ tìm ra cách mới và thú vị để dùng AI nhằm hỗ trợ nhân viên của mình làm việc sáng tạo, có tính chiến lược cũng như tinh thần làm chủ cao hơn.

Dưới đây là một số cách chính mà AI có thể tạo ra hoặc cải thiện việc làm:

Thực hiện nhiệm vụ thường ngày

AI có thể xử lý nhanh chóng nhiều nhiệm vụ nhàm chán và lặp lại từng làm lãng phí thời gian quý giá của nhân viên. Nhờ đó, họ có thêm thời gian trong ngày để tập trung vào những khía cạnh sáng tạo và đổi mới hơn của công việc. Công nghệ này cũng có thể lấp đầy khoảng trống năng suất do tình trạng thiếu nhân viên gây ra.

Khi những nhiệm vụ lặt vặt được giải quyết, nhân viên có thể tập trung vào chinh phục khách hàng mới và góp phần mở rộng doanh nghiệp.

Đào tạo kỹ năng mới cho nhân viên

AI có thể đóng vai trò quan trọng trong hoạt động đào tạo để hỗ trợ công ty nâng cao kỹ năng cho nhiều nhân viên hơn. Công nghệ này không chỉ có thể cung cấp hoạt động học tập và đánh giá theo điểm được cá nhân hóa mà còn có khả năng hỗ trợ người học 24/7, trả lời câu hỏi của họ và đưa ra hướng dẫn về tài liệu trong khóa học. Loại hình học tập tương tác này đẩy nhanh quá trình đào tạo và hỗ trợ người học ghi nhớ thông tin tốt hơn. Nhờ đó, người hướng dẫn có thể tập trung vào các nhiệm vụ cấp cao hơn, chẳng hạn như đưa ra nhận xét và định hướng.

Tạo sự nghiệp yêu cầu trí tuệ cảm xúc

Robot có thể làm nhiều việc tốt hơn con người, nhưng chưa có khả năng đảm nhận những vai trò yêu cầu trí tuệ cảm xúc ở mức độ cao. Những công việc như vậy bao gồm quản lý, định hướng, công tác xã hội và tâm lý học chức năng.

Sự phát triển của AI có thể dẫn đến sự gia tăng cơ hội nghề nghiệp cho những người có các phẩm chất như khả năng đồng cảm, sáng tạo và tư duy phản biện - yếu tố vốn là mấu chốt để xây dựng nơi làm việc thành công. Dù AI có thể xác định vấn đề và đưa ra giải pháp nhưng công ty vẫn cần một người có trí tuệ cảm xúc để khích lệ đội ngũ, quản lý trạng thái sống vui khỏe và khuyến khích hoạt động cộng tác. Các công việc dựa trên lòng trắc ẩn, sự quan tâm, tính sáng tạo và giáo dục sẽ rất quan trọng đối với lực lượng lao động trong tương lai.

AI không thể thay thế con người trong một số công việc. Những công việc không thể tự động hóa và sẽ luôn cần có sự tham gia của con người bao gồm các vai trò tuyến đầu như lính cứu hỏa, người chăm sóc và giáo viên.

8 công việc do AI tạo ra

Sự phát triển của AI dự kiến sẽ tiếp tục diễn ra nhanh chóng trong những năm tới, tạo ra cơ hội việc làm và thay đổi các lĩnh vực.

Ngay cả với khả năng tự động hóa của AI, con người vẫn sẽ có quyền kiểm soát tổng thể và có thể cần can thiệp nếu sự cố xảy ra. AI đang tạo ra những cơ hội mới trong các lĩnh vực như khoa học dữ liệu, công nghệ máy học và robot nhưng không phải tất cả đều liên quan đến công nghệ. Các việc làm do AI tạo ra bao gồm:

1. Người đào tạo AI

Cần có người dạy hệ thống AI cách hoạt động vì hệ thống này không thể tự làm việc như những gì bạn thấy trong phim ảnh. Điều thú vị là nhiều nhân viên văn phòng đã chuyển sang vai trò được trả lương cao hơn ở vai trò người đào tạo AI. Một trong những cơ hội nói trên là hoạt động đào tạo chatbot hoặc tổng đài viên ảo xử lý yêu cầu của khách hàng.

2. Nhà phân tích dữ liệu

Khi AI tạo ra lượng thông tin khổng lồ, các nhà phân tích dữ liệu sẽ cần đối chiếu và diễn giải thông tin đó. Hệ thống tự động hóa có thể khiến công việc này trở nên đơn giản và nhanh chóng hơn. Tuy nhiên, nhà phân tích vẫn cần trích xuất thông tin quan trọng nhất từ tập dữ liệu để hỗ trợ doanh nghiệp đưa ra quyết định có căn cứ vững chắc hơn.

3. Nhân viên y tế có AI hỗ trợ

AI có tiềm năng to lớn để thay đổi lĩnh vực y tế. Một hình thức hỗ trợ chính của AI là trợ giúp nhân viên y tế xác định và chẩn đoán tình trạng sức khỏe chính xác hơn. Thiết bị xét nghiệm tại nhà và hình thức y tế từ xa có thể phân tích dữ liệu đồng thời xem xét các yếu tố rủi ro của bệnh nhân, bao gồm tuổi tác, giới tính và địa điểm.

4. Kỹ sư AI

Khi hoạt động sử dụng trí tuệ nhân tạo tại nơi làm việc ngày càng tăng, nhu cầu đối với kỹ sư AI cũng sẽ nhiều hơn. Họ sẽ cần có kỹ năng tốt về lập trình, kỹ thuật phần mềm và khoa học dữ liệu, đồng thời có thể xây dựng mô hình AI bằng thuật toán máy học. AI sẽ tạo ra những cơ hội mới để phát triển các hệ thống tiết kiệm chi phí và hiệu quả cho tổ chức.

5. Nhà phát triển AI

Thường hợp tác chặt chẽ với các nhà phân tích và kỹ sư AI, nhà phát triển AI dùng kỹ năng của mình để đưa doanh nghiệp tiến vào tương lai. Vai trò của họ là phát triển phần mềm và ứng dụng AI phù hợp nhất với công ty dựa trên dữ liệu đã thu thập và phân tích.

6. Nghệ sĩ 3D

Khi mọi người ngày càng quan tâm đến vũ trụ kỹ thuật số, các nghệ sĩ 3D và mô phỏng hình ảnh bằng máy tính (CGI) sẽ tạo ra toàn bộ môi trường ảo mà mọi người có thể tương tác bằng avatar của mình. AI có thể hoạt động cùng với vũ trụ kỹ thuật số, dùng bản quét 3D để tạo ra biểu cảm khuôn mặt và không gian mô phỏng có độ chân thực cao nhằm tạo ra mạng Internet mà bạn có thể bước vào.

7. Cố vấn về cam kết luyện tập

Trong tương lai, thay vì đến phòng tập thể dục hoặc tập với huấn luyện viên, chúng ta sẽ tìm đến các cố vấn luyện tập để thực hiện các phiên huấn luyện từ xa. Họ sẽ phân tích dữ liệu từ công nghệ thiết bị đeo của chúng ta, rồi dùng dữ liệu đó để thúc đẩy chúng ta cải thiện lối sống và đời sống vui khỏe của mình.

8. Cố vấn đạo đức AI

Chất lượng của công nghệ máy học phụ thuộc vào dữ liệu đầu vào. Nếu dữ liệu thiên lệch, kết quả AI tạo ra cũng sẽ thiên lệch. Điều này tạo ra mối nguy hiểm tiềm ẩn cho các chính phủ và doanh nghiệp. Do đó, con người sẽ cần đảm bảo các hệ thống AI hoạt động đúng thiết kế và không vượt qua ranh giới đạo đức. Ví dụ: Bạn có thể thuê một người quản lý mức độ tuân thủ đạo đức để bảo vệ thuật toán AI khỏi hành vi thao túng.

Cách chuẩn bị đón nhận AI tại nơi làm việc

Khi AI tiếp tục phát triển, chắc chắn sẽ có thêm nhiều cơ hội cho nhân viên trong nhiều lĩnh vực. Nhân viên cần được nâng cao kỹ năng và đào tạo thêm kỹ năng để thực hiện những công việc này thì mới có thể bắt kịp thời đại, cũng như giữ được khả năng cạnh tranh trong thị trường việc làm. Các kỹ năng cần phát triển trong thời đại AI bao gồm:

• Tư duy phân tích

• Khả năng giao tiếp hiệu quả bằng lời nói và bằng văn bản

• Tinh thần sáng tạo

• Quản lý và lãnh đạo con người

• Trí tuệ cảm xúc

• Tư duy phát triển

Cũng giống như với Internet, sự thay đổi thực sự sẽ đến từ những nơi trí tưởng tượng của chúng ta chưa chạm tới.

Đọc tiếp:

• Tương lai của công việc
• 9 xu hướng về nơi làm việc trong năm 2023
• Tương lai của thực tế ảo