Trí tuệ cảm xúc là gì?

Theo định nghĩa, trí tuệ cảm xúc (EI) là năng lực xác định, đánh giá, kiểm soát và thể hiện cảm xúc. Đây còn là khả năng sử dụng cảm xúc để thấu hiểu, đồng cảm và kết nối với nhân viên cũng như đội ngũ. Mặc dù rõ ràng là kỹ năng lãnh đạo "mềm", nhưng trí tuệ cảm xúc là một trong những chìa khóa mở ra thành công trong công việc. Khi tiến hành kiểm tra trí tuệ cảm xúc so với hơn 30 kỹ năng quan trọng khác trong công việc, công ty đánh giá EI TalentSmart nhận thấy EI hiện là chỉ báo mạnh mẽ nhất về hiệu quả và tạo nên 58% thành công trong nhiều công việc.

Đôi khi, EI đo lường bằng bài kiểm tra, trong đó người tham gia được chấm điểm EQ. Nếu như IQ cho biết bộ kỹ năng và năng lực trí tuệ của một người thì EQ được dùng ngày càng phổ biến hơn để xác định lãnh đạo giỏi, chọn ra những người giỏi làm việc nhóm và nhận biết những người đạt hiệu quả tốt nhất khi làm việc độc lập.

Những yếu tố chính của trí tuệ cảm xúc đối với lãnh đạo

Vậy chính xác thì trí tuệ cảm xúc bao gồm những gì? Trong bài viết của mình trên The Harvard Business Review, nhà tâm lý học người Mỹ Daniel Goleman đã xác định các yếu tố chính của trí tuệ cảm xúc đối với lãnh đạo. Đây cũng là những yếu tố được dùng làm nền tảng cho nghiên cứu sau đó:

1. Khả năng tự nhận thức

Bằng cách phát triển khả năng tự nhận thức mạnh mẽ, lãnh đạo không chỉ hình dung rõ ràng về ưu và nhược điểm mình có, mà còn hiểu được hành vi cũng như hành động của bản thân sẽ ảnh hưởng như thế nào đến người khác.

2. Khả năng tự kiềm chế

Khả năng tự kiềm chế là kết quả của năng lực tự nhận thức để từ đó lãnh đạo tìm ra cách xác định điểm có thể gây mất bình tĩnh hoặc cách phản ứng không có lợi. Khi biết tự kiềm chế, bạn có thể bước lùi lại và đánh giá lại tình huống. Như vậy, bạn sẽ tránh được hành động hấp tấp và hành vi có thể gây tổn hại niềm tin, như nói cao giọng hay củng cố uy quyền bằng những cách không hiệu quả khác. Theo đó, lãnh đạo có thể tránh được hậu quả tiêu cực do hành động khi tức giận hay khó chịu.

3. Động lực

Động lực là yếu tố vô cùng quan trọng để lãnh đạo thành công. Theo TeamStage, nhân viên có động lực sẽ làm việc hiệu quả hơn 20%. Hơn nữa, họ còn tìm cách nâng cao năng suất và hỗ trợ người khác tiến bộ. Cảm giác gắn bó và có động lực cũng làm giảm 41% tỷ lệ vắng mặt.

Lãnh đạo hiệu quả cần xây dựng và duy trì động lực của chính mình để dẫn dắt nhân viên. Tinh thần lạc quan đi đôi với động lực và có tính lan truyền. Một đội ngũ có động lực sẽ luôn chủ động, từ đó cải thiện sức khỏe và tinh thần làm việc nhóm để thúc đẩy năng suất.

4. Lòng đồng cảm

Khả năng đồng cảm không chỉ là kỹ năng xã hội tuyệt vời, mà còn là trụ cột chính của trí tuệ cảm xúc trong công tác lãnh đạo.

Những lãnh đạo thể hiện lòng đồng cảm sẽ đặt bản thân vào vị trí của người khác, cân nhắc hành vi và phản ứng của họ cũng như xây dựng chiến lược quản lý theo thông tin đã tìm hiểu được. Lãnh đạo biết đồng cảm sẽ dự đoán được những điểm có thể là thách thức hay xung đột, đánh giá cảm nhận của thành viên trong đội ngũ, chất vấn hành vi chưa tốt và đóng góp ý kiến mang tính xây dựng.

Lòng đồng cảm là phẩm chất mà các đội ngũ trân trọng. Theo kết quả phát hiện của nhóm nghiên cứu tại Trung tâm Lãnh đạo Sáng tạo (Center for Creative Leadership), những lãnh đạo thể hiện lòng đồng cảm nhiều hơn với đội ngũ của mình được đánh giá là làm việc hiệu quả hơn.

5. Kỹ năng xã hội

Tình hình việc làm đã thay đổi đáng kể trong vài năm qua. Trong đó, ranh giới giữa công việc và đời tư trở nên mờ nhạt, cũng như khác biệt giữa hành vi của mỗi người không còn rõ ràng như trước. Vì các thành viên trong đội ngũ mong muốn được đối xử tại nơi làm việc giống như khi ở nhà, nên lãnh đạo phải thích ứng và xem mỗi người là một cá nhân độc lập. Nghĩa là lãnh đạo cần giao tiếp cởi mở và trung thực, thể hiện rằng mình thấu hiểu cũng như tôn trọng trải nghiệm của đồng nghiệp.

Tầm quan trọng của trí tuệ cảm xúc trong công việc lãnh đạo

Với xu hướng ngày càng chú trọng vào tính hòa nhập và sức khỏe tinh thần ở nơi làm việc, lãnh đạo cần thể hiện trí tuệ cảm xúc nhiều hơn bao giờ hết. Trí tuệ cảm xúc là một phần không thể thiếu trong quá trình xây dựng văn hóa tích cực, đa dạng mà tổ chức cần để thành công, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động tuyển dụng, giữ chân nhân tài và chung quy là tăng lợi nhuận.

Theo nghiên cứu từ Hiệp hội Nghiên cứu về Trí tuệ Cảm xúc trong các Tổ chức (Consortium for Research on Emotional Intelligence in Organizations), EI đóng góp tích cực cho thành công trong tuyển dụng, nâng cao khả năng sinh lời của quản lý khách hàng và thúc đẩy năng suất ở mọi cấp bậc nhân viên. EI cũng làm tăng doanh thu và giảm mức độ căng thẳng.

Bằng cách phát triển và sử dụng trí tuệ cảm xúc, lãnh đạo có thể:

Thúc đẩy mức độ gắn bó

Bằng cách phát triển văn hóa làm việc tích cực, năng suất. Mặt khác, nhân viên thiếu gắn bó có thể trở thành gánh nặng, làm giảm năng suất, gây tổn hại đến mức độ cộng tác và dẫn đến tỷ lệ nghỉ việc cao. Theo Gallup, tình trạng thiếu gắn bó làm các doanh nghiệp tiêu tốn khoảng $450-$550 tỷ mỗi năm ở Hoa Kỳ.

Cải thiện mức độ tương tác

Trí tuệ cảm xúc sẽ góp phần xây dựng niềm tin, làm bộc lộ những điểm tốt đẹp nhất của con người và là phương tiện để lãnh đạo khai thác tối đa tài năng, kỹ năng trong đội ngũ.

Khuyến khích chia sẻ ý tưởng

Cảm giác an tâm sẽ khiến mọi người sáng tạo và đổi mới. Lãnh đạo thông minh về cảm xúc có thể thúc đẩy yếu tố này bằng cách đóng góp ý kiến mang tính xây dựng.

Giải quyết xung đột

Lãnh đạo thông minh về cảm xúc có thể phát hiện sớm vấn đề, như căng thẳng, kiệt sức¹ hoặc tinh thần tiêu cực để ngăn chặn từ trong trứng nước

Quản lý thay đổi

Chúng ta đang sống trong thời kỳ biến động. EI có thể góp phần xây dựng tính bền bỉ cũng như hỗ trợ nhân viên thích nghi với thay đổi và sống chung với trạng thái bất ổn.

Nguyên tắc tâm lý của trí tuệ cảm xúc cũng áp dụng tại nơi làm việc như cho cuộc sống bên ngoài. Cảm xúc tích cực dẫn tới tư duy tích cực, khuynh hướng học hỏi kỹ năng mới và tinh thần háo hứng kết nối với mọi người. Ngược lại, cảm xúc tiêu cực dẫn tới cảm giác thấp thỏm sợ thất bại hoặc nguy cơ, khuynh hướng mất niềm tin vào người khác, tâm lý "thân ai người nấy lo" và góc nhìn hạn hẹp.

Cách lãnh đạo có thể phát triển trí tuệ cảm xúc

Một số người bẩm sinh có trí tuệ cảm xúc cao hơn so với những người khác, nhưng đây là kỹ năng rèn giũa được. Dưới đây là một số bước bạn có thể thực hiện.

• Biết được điều gì quan trọng với bạn. Nghĩa là đánh giá lại giá trị và nguyên tắc mà cá nhân bạn xem trọng, cũng như những gì thúc đẩy doanh nghiệp của bạn.

• Sẵn sàng thừa nhận sai lầm và đối mặt với hậu quả. Tránh đổ lỗi cho người khác, sẵn sàng cho thấy bạn và hành động của mình chịu ảnh hưởng như thế nào bằng cách nhận tránh nhiệm.

• Tập giữ bình tĩnh và lý trí khi những cảm xúc như tức giận, thất vọng hay khó chịu có nguy cơ chiếm lấy bạn. Bạn có thể lùi lại, tạm dừng và tập thở để bình tĩnh lại.

• Ý thức được giọng nói và ngôn ngữ cơ thể của bạn khi giao tiếp với người khác.

• Sẵn sàng nỗ lực giành lấy sự tôn trọng, cũng như chờ đợi đội ngũ hiểu hơn về bạn và tin tưởng bạn.

• Tìm cách duy trì động lực. Suy ngẫm lại động lực thúc đẩy bạn và thường xuyên đặt mục tiêu mới.

• Rèn luyện tinh thần lạc quan. Cố nhìn nhận mọi tình huống theo hướng tích cực và để những người khác tham gia vào quá trình đó.

Cách lãnh đạo bằng trí tuệ cảm xúc

Trí tuệ cảm xúc không chỉ là kỹ năng cần phát triển. Bạn còn cần áp dụng kỹ năng này vào thực tế. Sau đây là một số cách thiết thực để lãnh đạo sử dụng EI.

Kết nối với mọi người ở cấp độ cá nhân

Dành thời gian tìm hiểu về từng cá nhân trong đội ngũ và cố hiểu được những trải nghiệm đa dạng của họ. Như vậy, bạn có thể cân nhắc những điều quan trọng với họ khi tương tác, đồng thời thông cảm với cách họ phản ứng với tình huống và cảm xúc. Bạn cũng cần thể hiện quan tâm đến từng thành viên. Những cử chỉ nhỏ cũng có thể đem lại tác dụng lớn. Ví dụ: Nhớ sinh nhật hoặc ngày kỷ niệm làm việc hay hỏi thăm chuyện gia đình mà bạn biết họ đang gặp phải.

Nhưng kết nối cá nhân mang tính 2 chiều. Bạn cũng cần sẵn sàng chia sẻ về bản thân và thể hiện khía cạnh yếu đuối của mình nếu cách này cải thiện mức độ thấu hiểu lẫn nhau.

Không ngại khen ngợi

Lãnh đạo và quản lý không nên chỉ khen ngợi vì kết quả. Bạn cũng cần ghi nhận công khai nếu phù hợp khi nhân viên tiến bộ rõ rệt, thậm chí khi họ chỉ đóng góp một phần nhỏ vào thành công và bất cứ khi nào bạn nhận thấy có điểm cải thiện.

Lắng nghe và tiếp tục lắng nghe

Bạn có thể cần dành thời gian để thực sự lắng nghe lời nhân viên muốn nói. Lắng nghe hiệu quả cũng có nghĩa là tránh phán xét, tạo không gian an toàn để chia sẻ ý tưởng và mối lo ngại. Trong quá trình phát triển kỹ năng giao tiếp, hãy nhờ mọi người đóng góp ý kiến và sẵn sàng làm theo để cho thấy bạn lắng nghe họ.

Trao cho mọi người cơ hội lên tiếng

Đảm bảo mọi người có cơ hội đóng góp và cảm thấy được lắng nghe. Một số người cần nhiều thời gian hơn người khác để cảm thấy tự tin đóng góp. Vì vậy, hãy kiên nhẫn.

Giao tiếp bằng lòng đồng cảm

Lòng đồng cảm là chìa khóa đảm bảo sự đa dạng của tổ chức. Hãy đặt mình vào vị trí của người khác bất cứ khi nào có thể. Trước khi giao tiếp, hãy suy nghĩ về cách mọi người đón nhận thông điệp của bạn.

Cẩn trọng xử lý xung đột

• Tại sao khả năng lãnh đạo lại quan trọng đến vậy?
• Lãnh đạo học từ cuộc sống
• Cách vai trò lãnh đạo cộng tác gắn kết đội ngũ với nhau